شيلنگ پنوماتيك چيست؟ / كاربردهاي شيلنگ پنوماتيك

استفاده از قدرت سيال به دو شاخه اصلي هيدروليك و پنوماتيك تقسيم مي شود. از پنوماتيك در مواردي كه نيروهاي نسبتا پايين (حدود يك تن) و سرعت هاي حركتي بالا مورد نياز باشد، استفاده مي كنند؛ در صورتي كه كاربردهاي سيستم هاي هيدروليك غالبا در مواردي است كه سرعت هاي كنترل شده دقيق و قدرت هاي بالا مورد نظر باشد (مانند جك هاي هيدروليك، ترمز، فرمان هيدروليك و...).

ابزار و دستگاه هاي پنوماتيك جزء مهمي در صنايع مختلف بوده كه بدون آنها بسياري از فرآيندهاي صنعتي انجام نمي پذيرند. در اين تجهيزات عنصر مهم انرژي گاز فشرده بوده كه با كاهش حجم آن فشار افزايش يافته و مي بايست در دستگاه ها و ابزارها به جريان بيفتد. اين انتقال گاز نيازمند ابزاري است كه به صورت ايمن و مناسب هوا را جابجا كند و بهترين انتخاب شيلنگ پنوماتيكي بوده كه سيالات را با حداقل اصطكاك و نيروي مقاوم منتقل مي كند. اجزاي سيستم هاي پنوماتيكي اغلب به صورت مستقيم از طريق شيلنگ هاي پنوماتيكي به خط لوله انتقال هوا متصل مي شوند اما برخي از مواقع لازم است كه شيلنگ هاي پنوماتيكي مقاوم سازي شوند تا طول عمر بيشتري پيدا كنند. با توجه به تنوع ابعاد و انواع گوناگون شيرها، مي بايست در انتخاب شيلنگ پنوماتيكي مناسب دقت كافي بكار گرفته شود. توضيح اينكه براي اتصال مستقيم شيلنگ و لوله ها، تجهيزات و قطعات و همچنين ساير اتصالات از رابط پنوماتيك استفاده مي شود. اين اتصالات براي كمك به عملكرد لوله ها و شيلنگ ها، در ارتباط بين قسمت هاي مختلف تجهيزات مورد استفاده قرار مي گيرند.

از شيلنگ هاي پنوماتيكي در زمينه هاي تخصصي سيستم هاي بادي بهره مي گيرند (انواع شيلنگ بادي)، اين نوع از توليدات با توجه به نوع مواد اوليه داراي تنوع مي باشند. از مهمترين مواد اوليه هايي كه در ساخت شيلنگ هاي پنوماتيك استفاده مي شود، سه ماده پلي اورتان، پلي آميد و پلي اتيلن است. مزاياي سيستم هاي پنوماتيك مي توان به طراحي ساده، دقت كنترل، انعطاف پذيري، قابليت افزايش نيرو و راندمان بالا اشاره نمود.

از اولين معيارهاي انتخاب شيلنگهاي پنوماتيكي، مي توان به ساخت شيلنگ اشاره نمود. لوله ها و شيلنگ هايي كه براي انتقال هوا استفاده مي شود، بنا به شرايط استفاده، ممكن است تنها از يك ماده ساخته شوند يا از قسمت داخلي، به كمك الياف نساجي، مقاوم سازي شوند. شيلنگ هاي پنوماتيكي و يا نيوماتيكي، اغلب با يك يا چند لايه الياف مقاوم از داخل و توسط يك پوشش محافظ از خارج مقاوم سازي مي شوند.

تامين هواي مورد نياز سيستم، شرايط اوليه را براي عملكرد لازم محصول تعيين مي كند. انتخاب قطر و شيلنگ ها با توجه به مقدار هواي گذرنده صورت مي پذيرد. اگر قطر داخلي شيلنگي كه كاربر انتخاب مي كند بيش از حد كوچك باشد، جريان دچار خفگي مي شود. افت شديد فشار، سرعت بيش از حد سيال را به دنبال دارد كه مي تواند عمر مفيد سيستم را كاهش دهد. از طرف ديگر اگر قطر داخلي شيلنگي كه كاربر انتخاب مي كند بيش از حد بزرگ باشد، منجر به وزن بيش از حد، اندازه و قيمت بالاتر مي شود. همچنين لازم است كاربر اطمينان حاصل كند كه محصولات انتخابي، تحت بيشترين فشار كاري اعلام شده كار مي كنند. توليدكنندگان عموما بيشترين فشار كاري لوله ها را با اندازه گيري فشار تركيدگي آنها در دماي ۷۵ درجه فارنهايت و تقسيم آن به ضريب اطمينان مناسب تعيين مي كنند.

براي حفظ امنيت محيط كار و جلوگيري از آسيب ديدگي شيلنگ ها، آنها را به دور قرقره هاي ساده پيچيده يا به صورت سيم پيچ جمع مي كنند. شيلنگ هاي پنوماتيك از ترموپلاستيك ها ساخته مي شوند. ترموپلاستيك موادي پليمري هست كه با افزايش دما بدون تغييرات شيميايي ذوب مي شوند. اين شيلنگ ها ممكن است يك لايه يا چند لايه باشند. در ادامه به برخي از رايج ترين انواع ترموپلاستيك هاي بكار برده شده در ساخت اين شيلنگ ها اشاره مي كنيم.

انواع شيلنگ هاي پنوماتيك:

شيلنگ پلي اورتان (POLYURETHANE / PU)

اين شيلنگ ها در مقابل سايش و پيچ خوردگي مقاومت خوبي از خود نشان مي دهند. همچنين به علت انعطاف پذيري بالا قابليت نصب در فضاهاي كوچك را دارند. فشار تركيدگي اين شيلنگ ها ۱۰ بار و دماي كاري آنها نيز تا ۸۰ درجه سانتيگراد در نظر گرفته مي شود. اين شيلنگ ها در قطرهاي خارجي ۴ تا ۱۶ ميلي متر موجود هستند. علاوه بر اينكه در اين شيلنگ ها سيال به راحتي جاري مي شود، در اغلب موارد ضد حريق نيز هستند.

شيلنگ پلي آميد (POLYAMIDE / PA)

شيلنگ هاي پلي آميدي همان شيلنگ هاي نايلوني هستند (شيلنگ پنوماتيك شفاف)؛ سبك، مستحكم و داراي قطر ثابت با شعاع خمش مناسب. ميزان مقاومت خستگي اين شيلنگ ها قابل توجه است و به همين علت تحمل فشار بيشتري نسبت به ساير شيلنگ ها دارند. از ديگر مزاياي شيلنگ هاي پلي آميدي (شيلنگ هاي نايلوني) مي توان به جذب رطوبت بسيار پايين آن اشاره نمود.

شيلنگ پلي اتيلن (POLYETHYLENE / PE)

اين شيلنگ ها از انعطاف نسبتا خوبي برخوردارند و همچنين مقاومت خوبي در برابر مواد شيميايي با خلوص نسبتا پايين دارند و نيز بسيار مقرون به صرفه هستند.

شيلنگ پي وي سي (POLYVINYLCHLORIDE / PVC)

پلي وينيل كلرايد كه جزء ارزشمندترين محصولات صنايع پتروشيمي است، در ساخت شيلنگ هاي پنوماتيكي نيز استفاده مي شود. شيلنگ هاي PVC نيز سبك و انعطاف پذير هستند. شيلنگ هاي پي وي سي داراي قابليت استريليزه پي در پي را دارند، بدون اينكه آسيبي ببينند. اين شيلنگ ها قيمت كمي دارند و به دليل در دسترس بودن انتخاب مناسبي هستند.

شيلنگ پلي پروپيلن (POLYPROPYLENE / PP)

اين شيلنگ هاي پنوماتيكي از ساير شيلنگ ها سبك تر بوده و مقاومت بسيار خوبي در برابر حرارت و مواد شيميايي دارند. همچنين سختي سطحي مناسب و انعطاف پذيري بسيار كمي دارند كه از آنها انتخابي مناسب براي شرايط سخت مي سازد به همين دليل مي توان در سيستم هايي با ارتعاش زياد و فشار بالا از اين شيلنگ ها استفاده نمود.

همچنين " كوپلينگ هاي پنوماتيك " يك اتصال هستند كه براي اتصال سريع، ايجاد و يا شكستن خطوط انتقال هوا استفاده مي شوند.

شيلنگ صنعتي

اين نوع شلنگ نيز همانند شلنگ هيدورليك از دو لايه دروني و بيروني تشكيل شده است. شلنگ صنعتي نسبت به شلنگ هيدروليك كاربرد بسيار گشترده تري در صنايع مختلف دارد. اين شلنگ علاوه بر انتقال سيالات، براي جابجايي انواع مواد گازي، نفتي و …. استفاده مي شود. شلنگ صنعتي در كارهاي ساختماني نيز بسيار پركاربرد است. از جمله شلنگ هاي صنعتي پركاربرد مي توان به شلنگ صنعتي اشاره كرد كه استفاده زيادي هم دارد. از جمله شلنگ هاي حصيري مي توان به موارد زير اشاره كرد:

• شلنگ پكيج
• شيلنگ آبگرمكن
• شيلنگ روشويي
• شيلنگ ظرفشويي
• شيلنگ پيسوار
• شيلنگ فن كوئل
• شيلنگ سرخم چپقي
• شيلنگ حصيري دو سر مهره
• شيلنگ تك پايه
• شيلنگ دوپايه
• و …

شيلنگ تراز

اين شلنگ جز ابزارهاي پركاربرد در كارهاي عمراني است. از اين شلنگ به منظور ترازيابي دو سطح يا دو نقطه كه نسبت به هم اختلاف دارند استفاده مي شود. شيلنگ تراز به دليل راحتي استفاده و همچنين سرعت بالايي كه دارد كاربرد زيادي پيدا كرده است. البته اين شلنگ به دليل دقت بسيار بالايي كه دارد، در شرايط جوي نامساعد ممكن است، خطا بدهد. نكته ديگري در مورد شيلنگ تراز اين است كه براي نقاط نزديك به هم استفاده مي شود. به همين دليل استفاده از آن در كارهاي ساختماني بيشتر از نقشه برداري است. بيشترين فاصله اي كه مي توان از اين شلنگ براي همسطح كردن نقاط استفاده كرد ۱۵ متر است.

شينلگ خرطومي

اسم اين شلنگ از ظاهر خرطومي آن گرفته شده است. سطح داخلي اين شلنگ صاف و بدون اصطكاك بوده و در سطح بيروني آن برآمدگي هاي عاجي شكل وجود دارد. اين برآمدگي باعث افزايش مقاومت اين شلنگ در برابر فشارهاي بيروني است. شلنگ خرطومي نيز همانند اكثر شلنگ هاي ديگر از ماده اي به نام PVC ساخته شده است. شلنگ خرطومي در صنعت و كشاورزي كاربرد زيادي دارد و بر اساس نوع كاربرد، در اندازه ها و متراژهاي مختلفي توليد مي شود. اين شلنگ حتي در علوم آزمايشگاهي نيز كاربرد دارد. شلنگ هاي خرطومي در انواع فنردار، زهكشي، كامپوزيتي، استخواني و… به بازار عرضه مي شوند.

شيلنگ سوخت (شلنگ بنزين، گازوئيل، روغن)

اين نوع شيلنگ همانطور كه از اسمش پيداست براي جابجايي سوخت استفاده مي شود. لايه داخلي اين شلنگ را كه بايد مقاومت بالايي در برابر حرارت داشته باشد، از مواد چرم مصنوعي مي سازند. اين لايه مانع نشت هيدروليكي مي شود. درجه حرارت عملكردي شلنگ سوخت را ميزان مقاومت لايه داخلي در برابر حرارت تعيين مي كند. جنس لايه خارجي اين شلنگ نيز از نوع ولكانيزه است كه باعث افزايش مقاومت آن در برابر انواع آسيب ها مي شود.

شيلنگ سيليكوني

اين شلنگ كه در صنايع آزمايشگاهي، پزشكي و غذايي استفاده زيادي دارد، از سيليكون خالص ساخته مي شود. بيشترين كاربرد اين شلنگ براي انتقال سيالات و وكيوم است. دليل استفاده از شلنگ سيليكوني در موارد ذكر شده بدون بو و مزه و غيرسمي بودن آن است. دليل ديگري كه از اين شلنگ در ساخت تجهيزات پزشكي استفاده مي شود اين است كه مي تواند در برابر دماهاي بالاتر از دماي زندگي ميكروب ها و قارچ ها  دوام بياورد. اين شلنگ در برابر كشيدگي مقاومت خوبي از خود نشان مي دهد و پاره نمي شود. اين ويژگي سبب تمايز شلنگ سليكوني از شلنگ هاي لاستيكي معمولي است.

شيلنگ ترمز

مايعات جز مواد تراكم ناپذير هستند. به همين دليل هم از آن ها براي تبديل و انتقال گاز استفاده مي كنند. يكي از موارد استفاده از مايعات براي انتقال گاز، ترمز ماشين است. براي اين انتقال از شلنگ ترمز استفاده مي شود. همانطور كه مي دانيد سيستم ترمز ماشين، مهمترين عامل ايمني خودرو است. بنابراين بايد شلنگ ترمزي براي ماشين استفاده شود كه از استاندارهاي لازم برخوردار باشد و مانع از بروز حوادث ناگوار شود. از آنجايي كه در فرآيندهاي صنعتي، تا جايي ممكن از موارد كم هزينه براي جابجايي نيرو استفاده مي شود، بنابراين استفاده از سيالات در انتقال و كنترل قدرت در تمام صنايع روبه گسترش است.